Het Stockholmsyndroom in Narcistische Relaties

Je staat voor de spiegel, je bekijkt jezelf en ziet een bekende, maar ook een vreemde. Het gezicht dat naar je terugkijkt, draagt een verhaal van ontelbare kleine en grote gevechten. Gevechten met jezelf, maar ook met diegene van wie je ooit hield. Wie ben jij nog?

Alles leek ZO perfect!

Hij was charmant, lief, en leek je alles te geven wat je nodig had. Maar ergens langs de weg veranderde alles. Zijn woorden sneden dieper dan je wilde toegeven, zijn handen waren soms te hard, en toch... bleef je.

Er is een term voor die emotionele strijd die je voelt: het Stockholmsyndroom.

Een overlevingsmechanisme dat, zoals de naam suggereert, ooit ontstond in situaties van ontvoering.

Maar het kan ook op subtielere manieren toeslaan, vooral in relaties met een narcist.

Het syndroom zorgt ervoor dat je gevoelens van liefde en loyaliteit ontwikkelt voor iemand die je pijn doet, iemand die je misbruikt – fysiek, emotioneel of beide.

Het is alsof je vastzit in een onzichtbare keten die je gevangen houdt, zelfs als de deur naar vrijheid openstaat.

Herken je jezelf hierin?

Sympathie voor de dader
Soms betrap je jezelf erop dat je hem verdedigt. "Hij bedoelde het niet zo slecht," zeg je, wanneer hij je woorden verdraait of je pijn doet. Je herinnert je de momenten waarop hij vriendelijk was, en houdt je daar krampachtig aan vast. Je voelt dat hij diep vanbinnen een goed mens is, iemand die door jou gered moet worden. Maar is dat werkelijk zo?

Vraag: Hoe vaak heb je jezelf horen zeggen dat hij "het niet zo bedoelde"? Welke momenten maken dat je zijn gedrag blijft goedpraten?

Minimaliseren van het misbruik
"Het is niet zo erg als iedereen denkt," zeg je tegen jezelf. Terwijl anderen bezorgd zijn, vertel je hen dat ze zich geen zorgen hoeven te maken. Je rationaliseert zijn gedrag en overtuigt jezelf dat je overdrijft. Toch, diep vanbinnen, weet je dat dit niet klopt.

Vraag: Welke momenten heb je gebagatelliseerd tegenover anderen? Wat zou er gebeuren als je eerlijk zou zijn over wat er gebeurt?

Angst en wantrouwen tegenover buitenstaanders
Langzaam maar zeker heb je je vrienden en familie van je vervreemd. Of misschien voelde je dat je geen keuze had. Hij zei altijd dat ze zich met dingen bemoeiden, dat ze jullie relatie niet begrepen. En nu, nu ben je alleen. Je vertrouwt bijna niemand meer.

Vraag: Wie waren voor de relatie de belangrijkste mensen voor jou? Wat heeft ervoor gezorgd dat je afstand hebt genomen van hen?

Verontschuldigen van de dader
Hij heeft veel meegemaakt, zeg je tegen jezelf. Je denkt dat zijn gedrag voortkomt uit stress of een moeilijk verleden. Je gelooft dat jij de enige bent die hem echt begrijpt. Hij heeft jou nodig om hem te helpen.

Vraag: Wat geef je op om hem te blijven helpen? Denk je dat het zijn gedrag zal veranderen?

Een vertekend zelfbeeld
Soms voelt het alsof jij degene bent die alles verkeerd doet. Hij zegt het ook: jij bent te gevoelig, te zwak, of te veeleisend. Je begint te geloven dat jij degene bent die het probleem veroorzaakt, dat je het misbruik verdient.

Vraag: Hoe vaak ben je streng voor jezelf in plaats van kritisch naar hem? Wat zou je tegen een vriendin zeggen als zij dit zou meemaken?

Gevoel van afhankelijkheid
Misschien voel je je afhankelijk van hem, financieel of emotioneel. Zonder hem zou je het niet redden, denk je. Of erger nog, misschien voel je dat hij jou nodig heeft en dat je daarom niet kunt weggaan.

Vraag: Wat zijn de redenen die je geven dat je zonder hem niet kunt overleven? Zijn deze redenen echt waar?

Loyaliteit aan de dader
Hij heeft je zoveel pijn gedaan, maar toch blijf je loyaal. Misschien vertel je niemand over het misbruik, of misschien bescherm je hem actief. Wat als de buitenwereld hem zou zien zoals jij hem soms ziet, als die gebroken man die af en toe vriendelijk is?

Vraag: Hoe bescherm je hem in je dagelijkse leven? Wat zou er gebeuren als je dit zou loslaten?

Onvermogen om los te komen
Je wilt vertrekken, maar iets houdt je tegen. De hoop dat hij zal veranderen, dat alles beter wordt, dat hij jou nog steeds nodig heeft. De momenten van vriendelijkheid verwarren je, en je vraagt je af: “Wat als hij toch verandert?”

Vraag: Wat zou er nodig zijn om de situatie echt te verlaten? Welke angsten houden je tegen?

Hoe kom je los?

Het pad naar vrijheid is moeilijk, maar niet onmogelijk. De eerste stap is bewustwording: het besef dat jouw gevoelens van liefde en loyaliteit een vorm van manipulatie zijn. Dat ze ontstaan vanuit angst en niet vanuit echte verbondenheid.

Zoek vervolgens steun bij mensen die om je geven, of bij een professional. Een therapeut kan helpen om je gedachten te ordenen en je gevoelens van schuld en schaamte te doorbreken.

Als het mogelijk is, neem dan fysieke en emotionele afstand van hem. Soms is die ruimte nodig om de mist te laten optrekken en te zien wat er werkelijk aan de hand is.

Tot slot, onthoud:

Je verdient het om geliefd te worden op een gezonde manier. Niemand verdient misbruik, hoe vaak je dat jezelf ook vertelt. Je hebt de kracht om los te komen, maar je hoeft het niet alleen te doen.

Laatste vraag:

Wat zou het betekenen voor jou als je jezelf de liefde en respect zou geven die je nu aan hem schenkt?

Dit blog is voor jou, voor diegene die zich herkent in dit verhaal. Je bent niet alleen. Er is een weg naar buiten, en je kunt die vinden.

Door mijn online cursus te volgen, zal je vele malen sneller in staat zijn om daadwerkelijk los te komen uit zo'n giftige dynamiek. Dus doe snel mee!